Dialog polsko- syberyjski

Konferencja „Problemy syberyjsko-polskiej historii i dialog kultur”

Wczesną jesienią, w dniach 1-9 września 2013, Kongres Polaków w Rosji na czele z dr. Sergiuszem Leończykiem we współpracy z Zarządem Głównym Związku Sybiraków III RP we Wrocławiu zorganizował sentymentalną podróż do miejsca, gdzie tworzyła się historia polskich zesłańców w 1940 r., podobna do losów Polaków-powstańców z dawniejszych czasów, wywożonych na wschód za patriotyczne postawy. Okazją do szóstego już wyjazdu Sybiraków III RP na spotkanie z przeszłością była konferencja naukowa z okazji 150. rocznicy Powstania Styczniowego 1863- 1864 r. oraz 20-lecia odrodzenia ruchu polonijnego w południowej Syberii zorganizowana w Szuszeńskoje Kraju Krasnojarskiego i Abakanie i zatytułowana „Problemy syberyjsko-polskiej historii i dialog kultur”. Jej celem było przybliżenie nieodkrytych wydarzeń z historii sybiraków.

Sama konferencja, która była kolejną próbą poznania trudnej historii, przyczyniła się do budowania nadziei na dialog kultury syberyjskiej i polskiej. Obejmowała wiele różnych działów tematycznych, z których najważniejszymi są:

• Polacy na Syberii,
• dzieje Powstania Styczniowego 1863 i jego skutki,
• migracja polska i zesłania na Syberię w XIX-XX w.,
• Polacy w służbie państwowej w Rosji,
• wkład naukowo-badawczy, edukacyjny, kulturalny przedstawicieli narodu polskiego w Rosji,
• przedsiębiorcy-Polacy w Imperium Rosyjskim,
• ruch polonijny na Syberii, współpraca kulturalna oraz współdziałania,
• polsko-rosyjskie stosunki kulturowe: retrospektywa historyczna oraz współczesność,
• kultura i tradycja ruchu staroobrzędowców: kontakty polsko-syberyjskie,
• polsko-rosyjskie kontakty bibliofilskie z okazji Dni Kultury Polskiej.

Konferencja naukowa była częścią większego przedsięwzięcia, jakim były Dni Kultury Polskiej, obchodzone od 1 września do 9 września 2013 r. Dni Kultury Polskiej stały się wydarzeniem, w którym uczestniczyli, jako goście i współorganizatorzy: aktywiści i członkowie organizacji polonijnych, naukowcy z ośrodków akademickich z Rosji, z Omska, Krasnojarska, Tomska, Gorno-Ałtajska[1].

 Ze strony polskiej uczestniczyli w tym międzynarodowym wydarzeniu: naukowcy – profesorowie z Kielc i Łodzi oraz potomkowie powstańców. Konferencja była współorganizowana przez polskie instytucje, wśród których wymienić można: Urząd Miasta Wrocławia, Studio Wschód Telewizji Wrocław. W przygotowaniach aktywny udział wzięła też redaktor Orłowska-Sądej, która była już na Syberii wcześniej i chciała rozwinąć swoją wiedzę i znajomość problematyki dialogu polsko-syberyjskiego. Z powodu zaangażowania strony polskiej, uczestnicy konferencji uczcili także 20-lecie wznowienia działalności ruchu polonii syberyjskiej.

Oprócz wymienionych już tematów, na konferencji poruszono także zagadnienie historii osób z sierocińca z Małej Minusy

Dlaczego konferencja jest tak ważna dla środowiska naukowego oraz dla żyjących Sybiraków? Odpowiedzi na to pytanie może udzielić Pan Bolesław Włodarczyk, który pamięta zesłanie z czasów dzieciństwa. A rejon Abakanu wiąże się ściśle z początkiem jego syberyjskiej historii.

Dlatego wśród współorganizatorów znalazł się także Bolesław Włodarczyk, który należy do sybiraków, ponieważ jako dziecko został zesłany i przebywał w sierocińcu w Małej Minusie.  Jako wyjątkowy gość, otrzymał oficjalne zaproszenie od organizatorów przedsięwzięcia.

Dialog polsko- syberyjski zainicjowany przez Sybiraków

Historia współczesnych kontaktów polsko- syberyjskich, w których postać Bolesława Włodarczyka odgrywa niepoślednią rolę, sięga 2000 r., kiedy z inicjatywy syberyjskiej polonii odbyła się konsekracja rzymsko-katolickiej katedry w Irkucku. Przy tej okazji odbyła się konferencja naukowa prof. Stelmachowskiego z historykami rosyjskimi i polskimi. Właśnie wówczas Włodarczyk zaczął realizować swoje pragnienie o odkryciu swojej tożsamości z prochów niepamięci, których ślady zostały w sierocińcu, w Małej Minusie. Został zaproszony do składu biorącego udział w uroczystościach religijnych w Irkucku. Podczas tego wydarzenia udało się nawiązać pierwsze kontakty, które okazały się na tyle silne, że zaowocowały kolejnymi inicjatywami trwającymi do dziś. Przede wszystkim, Bolesław Włodarczyk poznał wówczas działaczy polonijnych z regionu Abakanu i Minusińska: absolwenta studiów historycznych Sergiusza Leończyka i Pawła Stolarowa[2], którzy, tak się złożyło, pochodzili z miejscowości wchodzących w obszar zainteresowania Bolesława Włodarczyka- z miejsca, w którym spędził trudne lata dzieciństwa na zesłaniu. Działacze polonijni podchwycili pomysł odkrycia historii syberyjskie Bolesława Włodarczyka. Tak rozpoczęła się polsko-syberyjska współpraca

Powrót do historii dzieciństwa z czasów wojennych, realnie był możliwy dopiero po przełomie ustrojowym 1989 r. Praktycznie jednak dopiero w 2000 r. Bolesław Włodarczyk mógł pewniejszym głosem mówić o swojej trudnej syberyjskiej przyszłości, a i to wśród osób zainteresowanych i zaufanych. Bolesław Włodarczyk postanowił odnaleźć jakiekolwiek ślady pobytu na Syberii, w tajdze „Tajszet- łagu”, gdzie został wywieziony z rodzicami, a wrócił do ojczyzny już jako sierota. Usilne pragnienie uporania się z traumatycznymi wspomnieniami o czasach dzieciństwa doprowadziło Bolesława Włodarczyka do powrotu do sierocińca w Małej Minusie, w którym znalazł się w 1943 r. Pragnął dotrzeć do śladów przeszłości, dokonać próby rozwikłania okoliczności śmierci i pochówku rodziców, ale poszukiwał także jakichkolwiek dokumentów z czasów pobytu w sierocińcu i powrotu do Polski.

Po powrocie z Syberii w 1946 r. nie posiadał żadnych dokumentów. Poszukiwania, które doprowadziły go do odnalezienia dokumentów świadczących o jego prawdziwej tożsamości, Pan Bolesław rozpoczął od Brześcia nad Bugiem, gdzie zaczęła się jego gehenna – zesłanie na Sybir.  Poszukiwania zakończyły się sukcesem i Włodarczyk dotarł do rzeczywistych dokumentów określających jego tożsamość: udało się odnaleźć dokumenty z nazwiskiem i datą urodzenia. Bolesław Włodarczyk trafił do domu dziecka jako 3-latek, łącznie z nim trafiło tam 50 dzieci zesłańców Polaków, Łotyszów, Litwinów, Rosjan. Ten pobyt wiąże się nie tylko z trudnymi wspomnieniami. Jednym z faktów, które na trwałe pozostały w pamięci, była przyjazna pomoc miejscowych opiekunów, możliwość uczenia się polskiej historii, a nawet religii. 

Starsi sybiracy kojarzą wywózkę z nieludzką ziemią, czasem spędzonym przy wyrębie lasów, pracą ponad siły i głodem. To, co przeżyli, nie daje podstaw do miłych wspomnień z tamtego okresu. Jednak dla Pana Bolesława Włodarczyka okres spędzony w Małej Minusie obejmuje też dobre wspomnienia, związane z ciepłem i troską okazaną przez miejscowych, posiadających ludzkie uczucia, wrażliwe na los rodzin i zwłaszcza dzieci będących ofiarami represji stalinowskich.

Rola polonii syberyjskiej w poznaniu historii zesłańców do Małej Minusy

Marzenie, aby rozszyfrować znaczenie wspomnień, obrazów, które tkwiły głęboko w pamięci, a związane były z tajemnicami Małej Minusy, udało się urzeczywistnić właśnie dzięki pomocy Sergiusza Leończyka i Pawła Stolarowa.

Pierwszy przyjazd z Polski do Małej Minusy odbył się w 2001 roku. Tam delegację Sybiraków wszyscy przyjęli z wielkim zdziwieniem. Mieszkańcy nie wierzyli jednak, że ktokolwiek mógł przeżyć i w dodatku wrócić, aby rozpamiętywać tamte czasy. Przedstawicielem tamtego pokolenia dzieci z czasów wojny był jednak Bolesław Włodarczyk.

Okazało się, że w miejscowym urzędzie stanu cywilnego były zachowane dokumenty pobytu dzieci w domu dziecka. Dzięki nadzwyczaj życzliwej pomocy władz samorządowych i administracyjnych Minusińska i Małej Minusy, udało się odnaleźć dokumenty w USC, informujące, że w latach 1940-1943 przetrzymywana była w łagrze rodzina Włodarczyków.

Warto wspomnieć, że w okolicy Małej Minusy i Minusińska jest także miejscowość Szuszeńskoje, która kojarzy się z miejscem zesłania Lenina[3] przed rewolucją w Rosji.