4/2003 (24): UROCZYSTOŚCI JUBILEUSZOWE NA ORENBURSKIEJ ZIEMI

    „Jeśli zapomnę o nich, Ty Boże na niebie, Zapomnij o mnie” Adam Mickiewicz Dziady cz. III

Uroczystości Jubileuszowe na orenburskiej ziemi W dniach 24-25 września 2003 roku w Buzułuku (obwód orenburski) i w buzułuckim regionie miały miejsce uroczystości dla uczczenia jubileuszowego roku Władysława Sikorskiego – wielkiego dyplomaty, polityka i żołnierza XX stulecia. Nazwisko W. Sikorskiego zapisało się na trwałe w historii Polski. 23 czerwca 1941 roku, pełniący funkcję premiera polskiego emigra-cyjnego rządu – gen. Wł.Sikorski w swoim radiowym przemówieniu wrócił się do sowieckiego rządu z propozycją rozpoczęcia wspólnych działań w walce przeciwko hitlerowskim Niemcom. 30 lipca 1941 r. w Londynie w budynku Brytyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ambasador ZSRR I.M.Majski i W.Sikorski podpisali układ o nawiązaniu stosunków między ZSRR a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Porozumienie to dało początek polskiej armii w ZSRR, liczebność, której początkowo szacowano na 30 tysięcy. Zostały wyznaczone miejsca stacjonowania polskich wojsk: mias-to Buzułuk (sztab armii), Kołtubanowka (pułk rezerwowy), Fatiszczewo – obwód saratowski (V Dywizja), wieś Tockoje (VI Dywizja). 9 września 1941 roku dowództwo przybyło do miejsc zak-waterowania polskich wojsk. 30 listopada rozpoczęła się wizyta pre-miera W.Sikorskiego w ZSRR. Stary mieszkaniec osiedla Szyrokowski – Mikołaj Pietrowicz Nienaszew opowiadał, z jaką uwagą i wzruszającym odd-aniem przygotowywali się do spotkania z W.Sikorskim żołnierze rezerwowego pułku Armii gen.Andersa, zakwaterowani w Kołtubanowce. Tej zimy 1941 r. jako 14-letni chłopiec często odwiedzał te miejsca i widział jak ozdabiali sosnowymi gałęziami zaśnieżoną drogę do leśniczówki po obu jej stronach, w wyniku czego W.Sikorski wjeżdżał do koszar piękną sosnową aleją. Polacy uprosili leśniczego Piętrowa, aby oddał na czas pobytu generała swój gabinet, który udekorowali kolorowym portretem W.Sikorskiego i polską flagą. Sam Buzułuk także jaśniał polskimi narodowymi flagami: powiesili je na budynku dworca, na kwaterze sztabu i na domach, gdzie mieszkali polscy oficerowie. Przyjazd generała W.Sikorskiego był radosnym wydarzeniem dla całego miasta. Pociąg z W.Sikorskim i towarzyszącymi mu osobami przy-był na stację Buzułuk wczesnym rankiem 11 grudnia 1941 r. Witał ich gen. Anders, oficerowie sztabu, warta honorowa oraz mieszkańcy Buzułuka. Przed sztabem stał tłum ludzi, grała orkiestra. W. Sikorki wyróżniał się spośród witających go wysokim wzrostem. Na cześć jego przyjazdu w sztabie Polskiej Armii zorganizowano uroczysty koncert. Z Buzułuka W.Sikorski skierował się do wsi Tockoje, gdzie znajdowała się VI Dywizja Polskiej Armii, a następnie do Tatiszczewa. W obu obozach Generał był obecny na paradach wojskowych, brał udział w ceremoniach religijnych, wydawał przyjęcia, wygłaszał patri-otyczne i sojusznicze przemówienia. Pobyt trwał 7 dni, a ostat-nim jego etapem był Saratow. 16 grudnia 1941 roku saratowskie władze wydały na cześć polskiego premiera bankiet, po czym gen-erał, wraz z towarzyszącymi mu osobami obejrzał spektakl MCHAT-u: „Trzy siostry”. Rano 7 grudnia uroczyście odprowadzany przez wartę honorową wojsk saratowskiego garnizonu, W. Sikosrki odleciał do Baku, skąd miał się udać do Teheranu i Kairu. Dla co dziesiątego żołnierza Drugiego Polskiego Korpusu gen. Andersa, długa droga, która rozpoczęła się na ziemi buzułuckiej, zakończyła się u podnóża Monte Casino. Śpią wiecznym snem na jednym z najpiękniejszych cmentarzy w Loreto i w samym Monte Casino. Polski żołnierz walczył podczas II Wojny Światowej od pier-wszego do ostatniego dnia, na wszystkich frontach – 2078 dni. Polacy byli jedynym narodem w antyhitlerowskiej koalicji, który wojował na wszystkich frontach od początku do końca. Nasze Polskie Kulturalno - Oświatowe Orenburskie Centrum „Czerwone Maki” nazywa się tak na cześć żołnierzy Armii Andersa. Każdy Polak, gdziekolwiek by mieszkał, od dzieciństwa zna słowa pięknej pieśni Drugiego Korpusu, którego żołnierze zdobyli sobie sławę tak szaleńczo odważnych. Delegacja Polskiego Kulturalno-Oświatowego Centrum „Czerwone Maki”, Kongresu Polaków w Rosji oraz zaproszeni goście, w kwietniu 1998 roku w ramach obchodów Dni Polskiej Kultury w Orenburgu, udali się do Buzułuku na Stary Miejski Cmentarz – miejsce pochówku polskich żołnierzy Armii Andersa. Polska ekipa fil-mowa programu „Polonia” z Robertem Terentiewem na czele, która znalazła się w składzie delegacji, nakręciła dokumentalny film w dwóch częściach pt „Orenburskie ślady”. Film ten został pokazany polskim widzom w 1998 roku. We wrześniu 2000 r. Prezes Kongresu Polaków w Rosji – Halina Subotowicz-Romanow zwróciła się do ówczesnego Premiera RP Jerzego Buźka z prośbą o pomoc w opiece nad miejscami związanymi z tragicznym losem Polaków w Rosji, w tym nad mogiłami polskich żołnierzy w Buzułuku. Do Buzułuckiego Muzeum Krajoznawczego zaczęły napływać unikalne eksponaty: dokumenty i fotografie z Muzeum Wojska Polskiego w celu zorganizowania stałej ekspozycji na temat formowania się Armii gen.Andersa w fatach 1941-1942, w tym również fotografie związane z pobytem gen. W.Sikorskiego w Buzułuku i Tockim. W dniach 24-25 października 2001 r. w Buzułuku odbyła się międzynarodowa naukowa konferencja poświę-cona 60-leciu formowania się Polskiej Armii pod dowództwem gen. W. Andersa na buzułuckiej ziemi. Miejscowe buzułuckie władze już wówczas w październiku 2001 r. ustawiły pamiątkowe znaki na grobach polskich żołnierzy pochowanych na Starym Miejskim Cmentarzu i na alei polskich żołnierzy w leśnictwie Szyrokowski. Dwa lata później 24 września 2003 roku w rocznicę formowa-nia się Polskiej Armii gen. Andersa, w Buzułuku odbyły się uroczystości z udziałem mera B.A.Rogoźkina, Konsula Generalnego RP Tomasza Kiimańskiego i Pomocnika Wojskowego Attache ppłk-a Marka Olczyka. Dziesiąta rano, Plac 1-Maja, tu w latach 1941-1942 znaj-dowały się koszary polskich żołnierzy i sztab Armii gen. Andersa. Wiele młodych twarzy, przedstawiciele różnych środowisk miasta, dziennikarze. Rozpoczyna się ceremonia odsłonięcia pamiątkowych tablic. Dźwięczą w wykonaniu orkiestry dętej hymny: Rzeczypospolitej Polskiej i Federacji Rosyjskiej. Wystąpienia mera B.A. Rogożkina i Konsula Generalnego RP – T.Klimańskiego poświęcone byty jednej z „białych plam” w his-torii miasta – narodzinom w Buzułuku Armii, która jak i Sowiecka Armia wniosła ogromny wkład w rozgromienie wspólnego wroga – faszyzmu. W swoim wystąpieniu Prezes Polskiego Kuituralno-Oświatowego Orenburskiego Centrum „Czerwone Maki” – Wanda Seliwanowska wykorzystała archiwalny zapis dźwiękowy radiowego przemówienia premiera i naczelnego wodza Polskich Sił Zbrojnych – W. Sikorskiego, które ogłosił on w 1941 r. przez radio w Moskwie. Jego mowa była przepełniona optymizmem i wiarą w sowiecko-polskie porozumienie, od realizacji którego, według słów W. Sikorskiego, miało tak wiele zależeć w życiu obydwu narodów. Tablicę ufundowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Sekretarz Rady – Andrzej Przewoźnik przekazał także Kulturalno-Oświatowemu Centrum „Czerwone Maki” spis zmarłych polskich żołnierzy pochowanych na cmentarzach: w Buzułuku (6 żołnierzy), w Kołtubanowce (13 żołnierzy), w Tockim (854 żołnierzy). 25 września w 2003 roku w ramach ogólnych uroczystości ku czci gen. Sikorskiego w Krajoznawczym Muzeum w Buzułuku nastąpiło otwarcie stałej ekspozycji zatytułowanej: „Formowanie się Polskiej Armii gen. W. Andersa w Buzułuku w latach 1941-1942”.

Wanda SIELIWANOWSKA

< powrót