2/2004 (26): Nowe książki – Новые книги

HISTORIA PARAFII RZYMSKO-KATOLICKIEJ P.W.ŚW. JÓZEFA W TIUMENIU

W 2004 r. w Tiumieniu w wydawnictwie „Wektor Buk” ze środków diecezji Przemienienia Pańskiego w Nowosybirsku wydano książkę Sergiusza Fiela pt. „Rzymsko-katolicka parafia p.w. Św. Jozefa w Tiumeniu (historia i teraźniejszość)”.

Odtworzenie historii parafii rzymsko-katolickiej w Tiumeniu stało się możliwe dzięki wnikliwym badaniom historycznym licznych dokumentów z lat 1860-2004. Odnalezione informacje pozwalą zestawić we właściwym porządku chronologię wydarzeń.

Po ukazach carskich w latach 1860-1880, uczestnicy Powstania Styczniowego (1863-1864) i ich rodziny tworzą polską kolonię w Tiumeniu. Pod koniec roku 1880 jest ona jeszcze bardzo mała. Kiedy zaczęła się migracja na Syberię ludności z europejskiej części Rosji, wtedy też wzrasta liczba Polaków (450 osób).

Ilość katolików w Tiumeniu zaczyna się powiększać dzięki duchowej opiece wikariusza z parafii Bożej Opatrzności w Tobolsku księdza Leona Swiatopelka-Mirskiego. On to wezwał wspólnotę parafialną w Tiumeniu do wybudowania własnego kościoła. W tym czasie ludzie zbierali się w domu prywatnym (kaplicy) u pani Kolesowej, na rogu ulic Znamieńskiej i Wojnowskiej. W 1899 roku Urząd Miejski, otrzymawszy zezwolenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, wydzielił działkę pod budowę świątyni. Po czym 21 grudnia 1899 r. tiumeńscy Polacy postanowili zwrócić się do rodaków w Królestwie Polskim z prośbą o finansowe wsparcie. Projekt kościoła sporządził bezpłatnie A. Dietrich. W tym czasie syndykiem wspólnoty parafialnej był J. Dietrich, a jego pomocnikiem - F. Szukiewicz. 6 czerwca 1903 r. głowa miasta A. Tiekutiew podpisał pozwolenie na budowę rzymsko-katolickiego kościoła. Pomocnikiem syndyka w tym czasie został J. Karnacewicz. Ogólna suma zebranych na budowę środków finansowych wynosiła 5000 rubli. Tiumeński kupiec 1 gildii W. Poklewski-Koziełł dołożył brakującą kwotę potrzebną do ukończenia budowy. Wznoszenie kościoła p.w. Św. Jozefa Oblubienica NMP zakończono w czerwcu 1906 r. Nie był to kościół drewniany, jak było w planach, ale murowany.

Odwiedzający Syberię w czerwcu 1908 r. oo. Redemptoryści zanotowali, że w Tiumeniu jest 450 katolików a w Tobolsku - 400. Tiumeń leżący u źródeł szlaku wodnego Syberii i na trasie transsyberyjskiej linii kolejowej, pod koniec XIX w. ma o 1/3 wiecej mieszkańców niż Tobolsk. Dlatego ciągle zwiększająca się wspólnota parafialna w Tiumeniu staje się bardziej widoczna. W końcu 1909 r. ksiądz w parafii został mianowany proboszczem, a wspólnota parafialna - parafią a nie częścią parafii w Tobolsku, jak było wcześniej.

Według danych z 1914 r. tiumeńska parafia należała do dekanatu omskiego archidiecezji mohylewskiej, największej w Świecie. Pierwszym proboszczem kościoła w Tiumeniu był J. Underis (czerwiec 1906 - sierpień 1907), drugim - M. Veit (wrzesień 1907 - styczeń 1909), trzecim - F. Budrys (luty 1909 - styczeń 1919, 1922-1933), czwartym - M. Dąbrowski (luty 1919 - maj 1920). Po nich, katolikami w Tiumeniu w okresie 1922-1933, a formalnie do 1937 r. opiekował się F. Budrys, w tym okresie permski dziekan.

W 1922 r. sporządzono spis majątku kościoła i wszystkie cenne przedmioty były skonfiskowane. W 1923 r. po wojnie domowej, w parafii było ok. 300 wiernych, oprócz tego było 500 katolików w wieliżańskim rejonie niedaleko Tiumenia.

16 grudnia 1929 kościół został zamknięty. Jeszcze w 1933 r. katolicy w Tiumeniu prosili o przekazanie budynku kościoła na użytek Polskiego Klubu Narodowego. We wrześniu 1937 r. 13 parafian było aresztowanych i rozstrzelanych. Oskarżono ich o szpiegostwo, dywersję i uczestnictwo w Polskiej Organizacji Wojskowej (14-a ofiara tej „sprawy” zmarła w 1944 w Kańsku). Fala represji objęła wszystkie parafie diecezji. W 1957 r. wszyscy represjonowani katolicy zostali zrehabilitowani.

W 1993 r. w Tiumeniu zarejestrowano rzymsko-katolicką parafię i obwodowe stowarzyszenie polonijne „Latarnik”. Powołując się na dekret prezydenta Rosyjskiej Federacji dnia 23 kwietnia 1993 r. rozpoczęto usilne starania by zwrócono parafii budynek kościoła. W tym czasie z kościoła uczyniono „Dom naukowców” i salę organową. Dopiero 25 grudnia 1998 r. nowosybirski Administrator Apostolski dla katolików obrządku łacińskiego azjatyckiej części Rosji ks. biskup Józef Werth poświęcił przekazany parafii kościół. Wkrótce po tym zajmujące je instytucje opuściły kościół. Przekazanie budynku parafii było możliwe dzięki obwodowemu stowarzyszeniu polonijnemu „Latarnik” i wspólnym wysiłkom księży: M. Sebina (marzec 1993 -kwiecień 1995), A. Romaniuka (kwiecień – wrzesień A 1995), K. Jóźwika (wrzesień 1995 -maj 1999).

W 1999 r. proboszczem parafii Św. Józefa i dziekanem zachodnio-syberyjskiego Dekanatu (województwo tiumeńskie i kurgańskie a także okręgi Chanty-Mansyjski i Jamało-Nieniecki) został ks. Leszek Hryciuk, który rozpoczął na dużą skalę prace remontowo-budowlane mocno zniszczonego kościoła, mieszczącego 250 wiernych.

11 lutego 2002 roku Dekanat zachodnio-syberyjski został włączony wraz z 5-cioma innymi Dekanatami do diecezji Przemienienia Pańskiego z Katedrą w Nowosybirsku, jedną z 4-ech w Rosji powołanych na miejsce administratur.

Sergiusz FIEL

KSIĘGA PAMIĘCI

W Petersburgu dzięki pomocy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa z Warszawy ukazała się Księga Pamięci Rzymskokatolickiego Cmentarza Wyborskiego w Sankt Petersburgu (1856-1950). Praca ta zrealizowana dzięki szczegółowej kwerendzie dokumentów archiwalnych przez ks. Krzysztofa Pożarskiego zawiera listę 1 800 katolików, w większości Polaków wśród 40 000 pochowanych na tym największym w Rosji cmentarzu katolickim. Autor w szczególny sposób przedstawia tragiczne losy tego cmentarza po rewolucji październikowej. Praca zawiera cenne zdjęcia nagrobków i procesji pogrzebowych wykonane na początku XX w. oraz plany cmentarza, kopie dokumentów kościelnych i opisy dotyczące kościoła cmentarnego.

Warto podkreślić, iż praca została wydana w dwu językach – po polsku i rosyjsku.

Ile jest polskich cmentarzy w świecie? Tego się policzyć nie da. Jednak pamiętać o swoich zmarłych rodakach powinniśmy i temu służy owa Księga Pamięci.

Ks. Krzysztof POŻARSKI.  Rzymskokatolicki Cmentarz Wyborski w Sankt Petersburgu. (1856-1950). Sankt Petersburg – Warszawa 2003.

< powrót