1/2006 (34): Dni Kultury Polskiej w Ufie

Na wysokiej nucie przyjazni

W dniach 25-26 marca w Ufie, stolicy Baszkortostanu odbyly sie kolejne Dni Kultury Polskiej.

Polacy w dziejach ziemi baszkirskiej

Republika Baszkortostan lub Baszkiria zajmuje powierzchnie 143,6 tys. km na poludniu Uralu i Przeduralu. Ziemie te na granicy Azji i Europy zamieszkuje 4 mln. osob, glownie Rosjanie, Baszkirzy i Tatarzy. Wedlug ostatniego spisu ludnosci z roku 2002 w republice mieszka prawie 700 Polakow, natomiast osob polskiego pochodzenia jest znaczniej wiecej.

Dzieje diaspory polskiej na ziemi baszkirskiej siegaja XVI wieku. Byla to wtedy szlachta polska. Nastepna duza grupe stanowili jency wojenni z wojny smolenskiej w latach 1632-34 i wojny rosyjsko-polskiej z lat 1654-1667. Polacy prowadzili w Ufie ozywione zycie kulturalne i oswiatowe, organizujac wieczory muzyczne, nauczali muzyce i tancom miejscowa mlodziez. W ich wykonaniu mieszkancy Ufy mieli okazje zobaczyc pierwszy w miescie spektakl teatralny „Pan Bronislaw”, wydarzenie to mialo miejsce w roku 1772.

Najwiekszy przyplyw zeslancow polskich mial miejsce w XIX wieku. Po powstaniu listopadowym w 1830-31 roku do korpusu orenburskiego zostalo wcielonych 1 400 polskich zolnierzy. W latach 1840-1850 przez ten korpus przewinelo ponad 2 tysiace Polakow, rozmieszczonych w Ufie w 10 batalionach.

W latach szescdziesiatych wieku XIX do guberni ufimskiej ponad 500 osob. Wsrod nich znalazlo sie wiele znanych i zasluzonych dla Polonii rosyjskiej nazwisk: lekarz dr Bronislaw Mostowicz-Zagorski, dzialaczka i propagator muzyki klasycznej Marionila Andrzejewska, wybitny dzialacz spoleczny guberni ufimskiej syn zeslanca – Mikolaj Gurwicz i inni.

Polacy takze przyjezdzali do guberni ufimskiej pod koniec XIX wieku dobrowolnie. Wlasnie oni zalozyli dwie osady – Chutor Polski i osade Waldzikowski.

W latach pierwszej wojny swiatowej do Baszkirii przybywali polscy uchodzcy i jency wojenni.

W momencie wybuchu Rewolucji Pazdziernikowej w Rosji znajdowalo sie okolo 3 000 000 Polakow. 23 czerwca 1918 r. zostal utworzony w Samarze Polski Komitet Rewolucyjny do Walki o Wolnosc i Zjednoczenie Polski. Komitet ten powolal do zycia dowodztwo Wojsk Polskich we Wschodniej Rosji i na Syberii. Do polowy sierpnia 1918 r. sztab dowodztwa dzialal w Ufie, nastepnie w Buguruslanie. Korpusy polskie, ktore powstaly w Ufie pozniej weszly w sklad V Dywizji Strzelcow Polskich, ktora walczyla w Bialej Armii admirala Kolczaka.

Po uzyskaniu przez Polske niepodleglosci w ramach repatriacji trwajacej do 1923 r. wielu Polakow powrocilo do ojczyzny, czesc jednak pozostala na ziemi baszkirskiej. Spis powszechny z 1926 roku pokazuje, ze w Baszkirii mieszkalo 1655 Polakow.

Nastepna fala masowych wywozek miala miejsce w latach 40-tych XX wieku.

Odrodzenie polskosci

W listopadzie 1996 roku przy Republikanskim Centrum Rosyjsko-Slowianskim „Swiatynia”, zorganizowano Towarzystwo Przyjaciol Jezyka Polskiego, z ktorego w 1997 roku wylonilo sie Polskie Centrum Kulturalno-Oswiatowe Republiki Baszkortostan. 1 marca 1999 roku przy Centrum rozpoczela swa dzialalnosc Niedzielna Polska Szkola Narodowa im. A. Pienkiewicza.

Albert Pienkiewicz (1884-1937) – wybitny rosyjski i radziecki uczony-pedagog polskiego pochodzenia. Pierwszy rektor Uniwersytetu Uralskiego w Jekaterynburgu (1920-1921), rektor Moskiewskiej Wyzszej Szkoly Pedagogicznej im. W. Lenina. W 1937 r. Pienkiewicza na mocy wyroku NKWD rozstrzelano jako szpiega. Szkola, ktora nosi imie wybitnego rosyjskiego Polaka miesci sie w budynku liceum nr 21 przy ulicy Hudajberdina 15 miasta Ufy. Oprocz niedzielnej szkoly w liceum w roku 2000 otwarto pierwsza polska klase, gdzie jezyk polski, historii i kultura Polski sa w programie podstawowego nauczania. Razem na lekcji jezyka polskiego uczeszcza ponad 100 osob, w tym i dorosli. Z dziecmi zajmuja sie doswiadczeni pedagodzy, tacy jak Wenera Ibragimowa, Profesor dr. hab. Uniwersytetu Baszkirskiego staz jej pracy wynosi ponad 40 lat.

Naucza dzieci i rdzenny Polak – Tadeusz Konury, ktory 12 lat temu polubil Ufe i Baszkirie, zostal tu dobrowolnie i nie chce wracac do Polski. Zachwycic sie mozna piekna polszczyzna Mariny Winogradowej. Zespolem nauczycielskim kieruje doswiadczony pedagog i Prezes Centrum Kulturalno-Oswiatowe Republiki Baszkortostan Olga Diadiczenko.

Z Nawruz do Polakow

Dni Kultury Polskiej w tym roku przypadly na odbywajace sie wiosna swieto muzulmanskie – Nawruz. Jednak pomimo to, nie zabraklo na otwarciu Dni w muzeum im. S. Aksakowa przedstawicieli Ministerstwa kultury i polityki narodowosciowej oraz Wiceministra Oswiaty republiki.

W ramach Dni w muzeum S. Aksakowa odbyla sie prezentacja nowej ksiazki tlumaczen poezji polskiej „Polskie Slowo”. Zbior ten zostal wydany przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i polityki narodowosciowej RB. Zawiera on ponad 50 wierszy w jezyku polskim oraz ich tlumaczenia poetyckie wykonane przez wykladowcow i studentow wydzialu filologicznego Uniwersytetu Baszkirskiego.

Uniwersytet Baszkirski wprowadzil nauczanie jezyka polskiego jeszcze pod koniec lat 50-tych ubieglego wieku. Organizowal je profesor Leonid Wasiliew. Od 1974 r. zajecia te staly sie obowiazkowym przedmiotem w planie nauczania wydzialu filologicznego. Przez wielu lat wyklady z jezyka polskiego prowadzili profesorowie slawistyki i jezykoznawstwa Leonid Wasiliew, Wenera Ibragimowa i niedawno zmarla Julia Czumakowa. Rezultatem pracy tlumaczeniowej studentow i wykladowcow sa zbiory poezji „Preludium” (1997) i „Polskie gwiazdy” (2002).

Po zakonczeniu prezentacji i deklamacji wierszy po polsku i w tlumaczeniu rosyjskim widzom byl zaprezentowany koncert polskiej muzyki klasycznej.

Wystawa – „Moja Polska”

Nastepna impreza bylo otwarcie wystawy prac malarskich 17-letniej Aliny Akramowej, uczennicy Niedzielnej Polskiej Szkoly Narodowej im. A. Pienkiewicza. Tytul wystawy – „Moja Polska” przedstawia prawdziwe zamilowanie mlodej malarki do polskich miast Lublina i Krakowa, ktore autorka prac zwiedzila dzieki wyjazdom na kolonie letnie. Wystawa ta odbyla sie w miejskiej bibliotece nr 17, gdzie miesci sie takze male muzeum pamiatek, zdjec i dokumentow po Polakach zamieszkalych Ufe w XIX- pocz. XX ww.

Drugi dzien, 26 marca byl poswiecony zapoznaniu sie z praca Niedzielnej Polskiej Szkoly Narodowej im. A. Pienkiewicza. Goscie mieli mozliwosc odwiedzenia lekcji jezyka polskiego oraz zajecia z polskiej sztuki ludowej. Po lekcjach dzieci zaprezentowaly koncert skladajacy sie z tancow i piosenek polskich. Niedzielne spotkania sfinalizowala degustacja dan polskich, ktore przygotowala Larysa Bielejwska, nauczycielka Niedzielnej Polskiej Szkoly.

Podczas wspolnego stolu goscie i czlonkowie Centrum Polskiego podzielili sie wrazeniami i doswiadczeniami z pracy polonijnej.

Chopin w wykonaniu Skowronskiego

W poniedzialek wieczorem w Sali filharmonii baszkirskiej odbyl sie koncert znanego moskiewskiego pianisty, profesora konserwatorium w Moskwie Aleksieja Skowronskiego, ktory mistrzowsko wykonal szereg utworow wielkiego kompozytora F. Chopina.

Prezes Centrum Kulturalno-Oswiatowego Republiki Baszkortostan Olga Diadiczenko i wiceprezes Marina Sadykowa podziekowaly pianiscie za tak przyjemny prezent na Dni Kultury Polskiej. Aleksiej Skowronski powiedzial, iz wybor muzyki Chopina nie jest przypadkowy. Pianista uwielbia i promuje dziela wielkiego syna narodu polskiego, do ktorego nalezy i sam pianista Skowronski.

Wspieranie poczynan

Na takiej wysokiej nucie przyjazni narodow Baszkortostan zakonczyly sie tradycyjne Dni Kultury Polskiej. Warto podkreslic, ze wladze republiki wszechstronnie wspieraja poczynania Polskiego Centrum w oswiacie, zachowaniu kultury i tradycji ludowych. Budzet republiki uwzglednia potrzeby wielonarodowego spoleczenstwo, czego, niestety, nie mozna powiedziec o innych republikach i obwodach Federacji Rosyjskiej.

Na zakonczenie chcialbym podziekowac za zaproszenie na obchody Dni Kultury Polskiej w Baszkortostanie kierownictwu Centrum Polskiego i osobiscie dwom milym Paniom organizatorkom wszystkich imprez – Oldze Diadiczenko i Marinie Sadykowej.

Sergiusz LEONCZYK

< powrót