4/2007 (41): W TOBOLSKU ROZBRZMIAŁY WSZYSTKIE STRUNY POLSKOŚCI

Tobolsk, to pierwsza stolica Syberii. Jest malowniczo położony w dorzeczu dwóch rzek Irtysza i Toboła (obast tiumienska). Bogaty historią i ciekawymi zabytkami ciągle przyciąga wielu turystów z Rosji i z innych państw.

Od momentu powstania (1587r.) Tobolsk szybko rozwijał się i stał się centrum administracyjnym, kulturalnym i duchowym Syberii. Dzisiaj nazywany jest „perłą Syberii”, dzięki także i Polakom. W wyniku różnych „zawieruch historycznych” przez Tobolsk przepłynęło tysiące Polaków. Byli oni zsyłani na Syberię., ale nie tracili mężnego ducha i jak ich potomkowie aktywnie brali udział w życiu miasta

Do dzisiejszego dnia ozdobą Tobolska są piękne budynki: gimnazjum żeńskiego, gdzie obecnie mieści się szkoła podstawowa oraz medycznej szkoły, dziś filia Uniwersytetu Tiumieńskiego, zbudowane według projektu architekta guberni Leopolda Stokalskiego. Zachował się też budynek Polskiego Domu Dziecka z tablicą pamiątkową w języku polskim. W centrum miasta znajduje się ocalały fragment cedrowego parku zasadzonego przez Polaka Żurawskiego i noszący jego nazwę.

Przez „słynne więzienie” w Tobolsku przeszła ogromna liczba naszych rodaków. Tu zachowała się fotografia ołtarza z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej, gdzie raz w tygodniu była odprawiana Msza św. dla katolików.

Polacy w Tobolsku założyli pralnie, zakład ślusarski, kotłownię, pracownię obuwia, pracownię kapeluszy, piekarnię oraz wiele innych - dziś już niestety nieistniejących. Wśród gubernatorów Tobolska byli także wysiedleńcy z Polski. Niektórzy z nich to Krzysztof Powało-Szwejkowski, Wiktor Arcymowicz, Aleksander Despot-Zenowicz, Aleksander Łappo-Starżeniecki, Andrzej Stankiewicz.

Kolejnym miejscem upamiętniającym obecność Polaków jest miejscowy cmentarz. Oprócz pojedynczych płyt nagrobnych z polskimi napisami jest tu symboliczna mogiła polskich zesłańców. Powstała ona w latach 90-tych XX w. podczas pobytu krakowskiej firmy remontowo-budowlanej REALBUD w Tobolsku.

Mieszkańcom Tobolska najbardziej z Polakami kojarzy się kościół rzymsko-katolicki p.w. Przenajświętszej Trójcy, który w miejscowym środowisku nazywany jest „kościołem polskim”.

Jesienią 2007 roku w Tobolsku „rozbrzmiały wszystkie struny polskości”, bowiem 8 września 2007 r. minęło 100 lat od pierwszego poświęcenia kościoła. Jubileusz był hołdem złożonym ofiarodawcom, budowniczym, duszpasterzom i wszystkim związanym z życiem tej parafii.

Uświetnili go swoją obecnością dostojni goście nuncjusz papieski Antonio Minini, ambasador RP w Moskwie Jerzy Bahr, biskup nowosybirskiej diecezji Józef Wert, dyrektor Instytutu Polskiej Kultury Moskwie Hieronim Grala.

Bogaty program uroczystości rozpoczął się otwarciem wystawy dziecięcych prac plastycznych „Kościoły Tobolska” w Teatrze Dramatycznym. Ambasador RP Jerzy Bahr podziękował serdecznie inicjatorowi i głównemu organizatorowi całego jubileuszu ks. proboszczowi parafii p.w. Przenajświętszej Trójcy w Tobolsku Wojciechowi Matuszewskiemu i wszystkim uczestnikom, a dyrektor Instytutu Kultury Polskiej Hieronim Grala z uznaniem powiedział, że „w Tobolsku z powodzeniem można otwierać Akademię Sztuk Pięknych”

Następny dzień jubileuszu miał charakter nostalgicznej zadumy. Wszyscy chętni zebrali się na cmentarzu przy symbolicznej mogile polskich zesłańców. Swoją modlitwą, której przewodniczył bp. Józef Wert otoczyli wszystkich zmarłych, szczególnie zesłanych i represjonowanych. W hołdzie pamięci Zmarłym ambasador RP Jerzy Bahr złożył wymowny, piękny wieniec z goździków w polskich barwach narodowych. Modlitwa na cmentarzu była duchowym przygotowaniem do uczestnictwa we Mszy św. za zmarłych, za tych, po których ślad i pamięć została jedynie w niektórych polskich sercach.

Kontynuacją atmosfery refleksji była unikalna i bardzo ciekawa wystawa kościołów katolickich istniejących w Rosji do roku 1917. Przywiózł ją dyrektor Instytutu Polskiej Kultury w Moskwie Hieronim Grala. Otwarcie wystawy odbyło się w Miejskim Archiwum. Zwiedzający mogli zapoznać się z historią katolików w Rosji, a szczegółowiej z losami tobolskiej parafii, usłyszeć o ofiarnej, a wręcz bohaterskiej działalności duszpasterzy. Po otwarciu odbyło się krótkie spotkanie z polonią tobolską, gdzie była okazja do podziękowań, pytań i podzielenia się „polskimi korzeniami”.

Na zakończenie spotkania ambasador RP Jerzy Bahr zachęcił mieszkańców Tobolska do troski o swoje miasto, a szczególnie unikatową drewnianą architekturę Starego Miasta Uwieńczeniem pełnego zadumy dnia był koncert w Kościele p.w. Przenajświętszej Trójcy. Miejski chór „Polemika” pod dyrekcja Eugeniusza Kużnieckiego wykonał „Reqiem- Cherubini” Mozarta a organista z Londynu Andrzej Czułkowski zaprezentował kilka utworów na organy m.in. polonez „Pożegnanie z ojczyzną” Ogińskiego Organista to potomek polskich zesłańców. Przywiózł ze sobą Ewangelię (XIXw.), którą pradziadek otrzymał za dobre wyniki nauczania w tobolskim gimnazjum. Do dzisiejszego dnia jest cenną pamiątką rodziny. Kościół, jak mało kiedy, był pełen ludzi i jeszcze w drodze do domu w sercach mieszkańców Tobolska i gości z Jekaterynburga, Surgutu, Iszymu i Tiumienia rozbrzmiewały dźwięki pięknej muzyki. Najważniejszym momentem uroczystości była oczywiście Jubileuszowa Msza św. pod przewodnictwem nuncjusza papieskiego Antonio Minini z udziałem księży z sąsiednich parafii katolickich i greko-katolickich.

Uroczystość zakończyły podziękowania i ciepłe słowa ze strony dostojnych gości, przedstawicieli władz miasta i gospodarza. Ambasador RP Jerzy Bahr powiedział, „że jest bardzo wdzięczny organizatorom i wszystkim dzięki którym ta wizyta się odbyła i wyjeżdża stąd umocniony duchowo i fizycznie.

Teresa KACZMAREK

< powrót