Dzieje Polaków na Syberii

Emigracja Polaków na Syberię na przełomie XIX-XX ww.

Z pewnością można stwierdzić, że ponad połowę współczesnej Polonii syberyjskiej stanowią potomkowie dobrowolnych osadników przełomu XIX-XX w. w tym zwłaszcza osadników chłopskich. Fakt ten niewątpliwie, szczególnie w dzisiejszej Polsce, rodzi pytanie: “Dlaczego Polacy dobrowolnie i tak masowo wyjeżdżali na surową Syberię?”.

Emigracja z ziem polskich zaczęła przybierać znaczne rozmiary począwszy od drugiej połowy XIX w. Intensyfikacja tego zjawiska nastąpiła przede wszystkim wśród mieszkańców ziem Królestwa Polskiego. Administracja carska była zainteresowana przesiedleńcami udającymi się za Ural, bowiem zaludnienie Syberii było jednym z głównych celów polityki caratu. Rosja, dążąc do zagospodarowania i wykorzystania zasobów Syberii, obok przymusowego, prowadziła w II połowie XIX w, już na dużą skalę, wolne osadnictwo chłopskie. Główny szlak migracji na Syberię wiódł z guberni Rosji europejskiej, ogarniając chłopstwo rosyjskie i ukraińskie.

Emigracja z ziem polskich do różnych krajów, zaczła przybierać znaczne rozmiary począwszy od drugiej połowy XIX w. Intensyfikacja tego zjawiska nastąpiła przede wszystkim wśród mieszkańców ziem Królestwa Polskiego. Początki emigracji zarobkowej z terenów polskich zaboru rosyjskiego, skierowanej przede wszystkim do Stanów Zjednoczonych, nastąpiły w latach 70 -tych XIX w. Oblicza się, że z ogólnej liczby około 1,3-1,4 mln emigrantów, którzy opuścili obszar zaboru rosyjskiego do roku 1914, spośród ludności wiejskiej, która przeważała, około 75% udało się do Ameryki Północnej, ponad 10% do Ameryki Południowej, reszta do różnych krajów europejskich. Ogólna liczba wychodźców z Królestwa Polskiego w głąb Rosji, według stanu z około 1910 r., wynosiła orientacyjnie 400.000 - 600.000 osób ( Andrzej Pilch, Wstęp {W:} Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XX w), pod red. A.Pilcha, Warszawa 1984, s.9.).

Większość Polaków, którzy osiedlili się na Syberii stanowili chłopi. Według pierwszego powszechnego spisu ludności w Rosji z 1897 r. chłopi stanowili 61,9% polskiej diaspory na Syberii.

Podstawowym problemem jest fakt, że w statystykach i literaturze na temat przesiedleń odzwierciedlano procesy migracji z Królestwa Polskiego, natomiast spora liczba polskich przesiedleńców przybyła z tzw. kresów niewchodzących w skład Królestwa. Najwięcej przybyszów z guberni wołyńskiej, wileńskiej, witebskiej, grodzieńskiej i mohylewskiej było w guberniach Zachodniej Syberii i w guberni jenisejskiej. Jeżeli chodzi o tereny zasiedlone przez przesiedleńców to niewątpliwie w tym przodował w guberni łagodny klimatycznie okręg minusiński w guberni jenisejskiej.

Najwięcej polskich osad powstało w okręgu minusińskim w 1896 r. - są to wsie Ałgasztyk, Aleksandrówka, Kresławka, i Abadziul (Malinówka) w gminie sałbińskiej oraz Witebka gminy komskiej, Warszawka i Wilenka (powstały później). Na początku XX wieku w guberni jenisejskiej powstało jeszcze 12 polskich wiosek, m.in Wilenka, Konok, Polski Zaimek, Nowowarszawska. Ogólna liczba mieszkańców we wszystkich polskich wioskach tylko w jednej guberni jenisejskiej wyniosła na rok 1917 ponad 10 000. W latach 1906-1911 powstały polskie wioski w guberni irkuckiej - jak np. znana do dziś Wierszyna, w guberni tomskiej, Białystok, w tobolskiej, w większości w okręgu tarskim.

Rewolucja 1917 r. i trwająca kilka lat krwawa wojna domowa skłoniły Polaków do repatriacji w niepodległą Polskę. Mniej z tej możliwości skorzystali mieszkańcy polskich wiosek, do których akcja repatriacyjna po prostu nie dotarła.

Dzieje Polaków na Syberii

Organizacje