Apel do redakcji mediów polonijnych

Drogie Koleżanki i Koledzy, Światowe Stowarzyszenie Mediów Polonijnych podjęło działania w związku z ogłoszoną rządową Strategią Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą na lata 2025-2030, w której rola mediów polonijnych nie została kompleksowo uwzględniona. Media polonijne od lat są nie tylko nośnikiem informacji, ale także kluczowym elementem budowania tożsamości narodowej, kultury i więzi z Polską.

Zwracamy się do Was, Redakcji i Dziennikarzy Polonijnych, z apelem o aktywne włączenie się w proces zgłaszania uwag do Strategii. Każdy głos ma znaczenie — im więcej redakcji zabierze stanowisko, tym większa szansa, że rola mediów polonijnych zostanie właściwie uwzględniona w dokumentach strategicznych.

Prosimy o przesyłanie swoich uwag i propozycji bezpośrednio do odpowiednich instytucji oraz o informowanie nas o podjętych działaniach. Razem możemy skutecznie wpłynąć na kształt strategii i zadbać o przyszłość polonijnych środków przekazu.

Odpowiedź naszego Stowarzyszenia znajduje się w załączonym poniżej pliku i jest zaznaczona czerwonym kolorem. Nasze stanowisko zostało opracowane w porozumieniu z Federacją Mediów Polskich na Wschodzie.

Komunikat Rządowej Strategii znajdziecie na https://www.gov.pl/web/islandia/rzadowa-strategia-wspolpracy-z-polonia-i-polakami-za-granica-na-lata-2025-2030

Wasze uwagi należy w wersji elektronicznej przesyłać do 14 lutego 2025 r. na adres Marek.Orlinski@msz.gov.pl

Nie bądźmy bierni — działajmy wspólnie!

Z wyrazami szacunku,
Zarząd Światowego Stowarzyszenia Mediów Polonijnych

https://www.ssmp.eu/artykul/85,apel-do-redakcji-mediow-polonijnych

(Wprowadzenie do uwag)

Szanowni Państwo,

Jako przedstawiciele światowego środowiska mediów polonijnych, zrzeszeni w Światowym Stowarzyszeniu Mediów Polonijnych  z wielkim zaniepokojeniem zauważamy brak odniesienia do roli mediów polonijnych w "Strategii współpracy z Polonią i Polakami za granicą na lata 2025-2030". Uważamy, że jest to poważne pominięcie, które może osłabić efektywność strategii oraz ograniczyć możliwości utrzymania więzi z Polonią na całym świecie.

Media polonijne odgrywają kluczową rolę w:

• Budowaniu i podtrzymywaniu tożsamości narodowej wśród Polonii
• Promocji języka polskiego i kultury wśród kolejnych pokoleń Polaków za granicą
• Tworzeniu platformy komunikacji między diasporą a krajem ojczystym
• Budowaniu pozytywnego wizerunku Polski na arenie międzynarodowej
• Przeciwdziałaniu dezinformacji w swoich krajach zamieszkania w swoich publikacjach i w mediach społecznościowych

 

 

 

Rządowa strategia

współpracy z Polonią i Polakami za granicą

na lata 2025-2030

Wprowadzenie

Współpraca z Polonią i Polakami za granicą jest integralnym elementem polityki zagranicznej państwa i jako jej część musi uwzględniać zmieniające się wyzwania geopolityczne i odpowiadać na potrzeby kraju. 

W obecnych uwarunkowaniach, 35 lat po transformacji polityczno – ustrojowej oraz 20 lat po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej polityka polonijna powinna w większym stopniu opierać się na partnerstwie państwa ze środowiskami polonijnymi. Głównym jej celem musi stać się stworzenie, względnie utrwalenie i wzmocnienie, globalnej sieci oddziaływania Polaków mieszkających za granicą oraz osób polskiego pochodzenia. Polska społeczność na świecie musi być nie tylko podmiotem polityki polonijnej państwa, ale również elementem polskiej dyplomacji publicznej czy ekonomicznej. Kluczem do osiągnięcia tego celu jest stworzenie polskich społeczności, które są dobrze zintegrowane nie tylko z krajem pochodzenia, ale również z krajem aktualnego zamieszkania, w tym aktywnie angażują się w sprawy swoich lokalnych wspólnot. Polska polityka polonijna będzie wspierać Polaków mieszkających za granica oraz osoby polskiego pochodzenia w podejmowaniu aktywności społecznych i obywatelskich, których celem jest dwukierunkowa integracja w lokalnych społecznościach czyli z jednej strony włączenie do społeczeństwa kraju aktualnego zamieszkania oraz z drugiej utrzymanie powiązań z Polską. 

W realizacji tego celu istotną rolę odgrywają media polonijne, które pełnią funkcję łącznika pomiędzy polskimi środowiskami, Polską a krajem zamieszkania.

Niezależnie od tego zadania polityka polonijna musi reagować na potrzeby państwa. Dynamika demograficzna polskiego społeczeństwa i stale rozwijająca się gospodarka sprawiają, iż rynek pracy skonfrontowany jest z dużymi niedoborami. Polonia i Polacy za granicą powinni stać się grupą priorytetową, pozwalającą odpowiedzieć na te zapotrzebowania. Polska społeczność na świecie stanowi atrakcyjny zasób ludzki, który dzięki swojemu unikalnemu zawodowo-kulturowemu doświadczeniu jest w stanie przyczynić się do dalszej modernizacji polskiej gospodarki, przynieść innowacyjne impulsy oraz zaoferować kompetencje, których na polskim rynku pracy brakuje. Dotyczy to zwłaszcza tych sektorów, w których braki te są najbardziej odczuwalne (personel medyczny, inżynierowie, informatycy oraz inni pracownicy wykwalifikowani) a także sektora nauki, w którym szczególnie istotny jest dostęp do najnowszej wiedzy i metod badawczych.

Strategia współpracy z Polonią musi uwzględniać także zmiany zachodzące wewnątrz polskiej społeczności za granicą, zwłaszcza jeśli chodzi o osoby w drugim i kolejnych pokoleniach. Jest to grupa coraz rzadziej posługująca się językiem polskim jako językiem ojczystym, co nie zmienia jednak ich przywiązania do kraju przodków. W tym kontekście kluczowym zadaniem polityki polonijnej powinno stać się zaoferowanie, na możliwie szeroką skalę, dostępu do nauki języka polskiego jako języka obcego (w tym przy wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi cyfrowych), zaś w odniesieniu do młodego pokolenia podejmowanie działań wspierających i zachęcających do podejmowania studiów w Polsce zarówno w języku polskim, jak i angielskim.Należy zwiększyć zasięg istniejących programów stypendialnych oraz działań informacyjnych adresowanych do grupy młodej Polonii i Polaków za granicą zainteresowanych podejmowaniem kształcenia w polskich uczelniach. Koniczne jest także zbudowanie większego zrozumienia dla potrzeb tej grupy, zarówno ze strony instytucji państwowych, jak i polskich uczelni wyższych. Dotyczy to w szczególności pokolenia, które urodziło się lub dorastało za granicą w wyniku poakcesyjnych wyjazdów Polaków do państw członkowskich UE.

W tym kontekście dużego znaczenia nabiera też liberalne podejście do definicji Polonii, która powinna uwzględniać także osoby, które nie mówią już w języku polskim i nie aspirują do pozyskania polskiego paszportu, ale z uwagi na kraj pochodzenia przodków interesują się Polską i chcą albo pozyskać wiedzę albo zaangażować się na jej rzecz. Dotyczy to również potomków obywateli Rzeczypospolitej narodowości innej niż polska. Rozumiana w ten sposób polska diaspora może liczyć nawet  ponad  20 mln osób na świecie.

Powrót do Ministerstwa Spraw Zagranicznych środków budżetowych oraz kompetencji w zakresie kształtowania współpracy z Polonią, do lipca 2024 roku w gestii Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, pozwala na ponowne podjęcie przez resort roli głównego koordynatora polityki wobec Polonii i Polaków za granicą - we współpracy z Senatem oraz z innymi resortami realizującymi projekty polonijne. Biorąc pod uwagę fakt, że na politykę polonijną państwo polskie corocznie przeznacza blisko 600 milionów złotych, rozproszonych pomiędzy różne resorty i polityki sektorowe, nadrzędnym celem strategii jest  poprawa efektywności wydatkowania tych środków oraz przekazywanie ich na działania korespondujące z priorytetami zarysowanymi w niniejszym dokumencie. 

Priorytety te są również blisko skorelowane z założeniami przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 15 października 2024 roku Strategii migracyjnej Polski na lata 2025 – 2030 „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo” oraz z zawartymi w niej propozycjami działań. Ich konsekwencją będą planowane w 2025 r. zmiany legislacyjne, w tym dotyczące ustawy o obywatelstwie, repatriacji czy Karcie Polaka. 

Priorytety polityki polonijnej rządu

1. Nauczanie języka polskiego 

 

Kontekst:  Język polski przestaje być dla większości członków polskiej społeczności na świecie językiem ojczystym. Dotyczy to zwłaszcza emigrantów w drugim i kolejnych pokoleniach. Jednocześnie osłabienie więzi z językiem nie oznacza automatycznie zerwania relacji z krajem przodków, wprost przeciwnie globalnie zainteresowanie nauką języka polskiego rośnie (nie tylko zresztą w środowiskach polonijnych). Wyzwaniem pozostaje takie ukształtowanie systemu szkolnictwa polonijnego, w tym zwłaszcza jego centralnego elementu – nauczania języka polskiego, aby przestał być systemem archaicznym i stał się czynnikiem zachęcającym młodzież do kontaktu z językiem. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której dana osoba posługuje się językiem polskim, ale w stopniu uniemożliwiającym swobodną komunikację i podejmowanie aktywności ekonomicznej czy edukacyjnej. System powinien też dawać możliwość nauki języka osobom polskiego pochodzenia, które dopiero w późniejszych pokoleniach decydują się na odnowienie kontaktu z językiem przodków i dla których nauka języka polskiego może być katalizatorem mobilności, a więc ew. decyzji migracyjnej/powrotowej.

 

• stworzenie i wprowadzenie ramy programowej nauczania języka polskiego poza granicami kraju oraz przygotowanie materiałów dydaktycznych dostosowanych do potrzeb polonijnych i polskich środowisk za granicą oraz innych osób zainteresowanych nauką języka polskiego oraz poznawaniem polskiej kultury, tradycji i historii, zarówno w formie tradycyjnej, jak również z wykorzystaniem nowych technologii (kursy online, stworzenie cyfrowych narzędzi do samodzielnej nauki)
• stworzenie oferty kształcenia lektorów języka polskiego w celu zwiększenia ich liczby i profesjonalizacji nauczania języka polskiego jako obcego 
• wzbogacenie oferty merytorycznej i dydaktycznej doskonalenia zawodowego nauczycieli polonijnych, stworzenie systemu wsparcia rozwoju zawodowego dla lektorów języka polskiego pracujących za granicą 
• w korelacji z realizacją Strategii migracyjnej Polski na lata 2025 – 2030, analiza systemu polskich szkół za granicą pod kątem funkcjonowania administracyjnego i programów nauczania oraz zaproponowanie nowego systemu, w tym z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych i nowych technologii
• upowszechnianie i rozwijanie kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą w szkołach polskich przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP
• upowszechnianie kształcenia na odległość
• rozszerzanie form wspomagania wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą oraz dzieci pracowników migrujących nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw lub nauczanych w innych formach przez organizacje społeczne Polaków zarejestrowane za granicą
• stworzenie propozycji nowego systemu certyfikacji znajomości języka polskiego dostosowanego do dzieci i młodzieży, motywującego oraz umożliwiającego ocenę efektywności nauki
• podejmowanie działań na rzecz wsparcia i rozwoju tzw. PolishStudies na zagranicznych uczelniach (m.in. programy NAWA: Lektorzy, Polonista, Letnie kursy, Promocja języka polskiego) 
• promowanie studiów w języku polskim – w Polsce i za granicą (m.in. program Anders NAWA, Kursy Przygotowawcze NAWA)
• włączenie mediów polonijnych, jako narzędzia edukacyjnego  które pełni rolę mostu między nauczaniem języka polskiego a codziennym życiem Polonii. Regularny kontakt z treściami w języku polskim, dostosowanym do lokalnych realiów Polonii, pomaga rozwijać kompetencje językowe w sposób naturalny i atrakcyjny.

 

Jednostki odpowiedzialne:  Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego

 

2. Polityka powrotowa 

 

Kontekst:  Biorąc pod uwagę sukces polskiej gospodarki, ale też wskaźniki demograficzne polska społeczność na świecie powinna być postrzegana jako atrakcyjny zasób ludzki, pozwalający na uzupełnienie braków kompetencyjnych na polskim rynku pracy. Jednocześnie są to osoby oferujące unikalne doświadczenia, w tym z zakresu organizacji pracy, co może być cennym impulsem modernizacyjnym dla Polski. Młodzi Polacy mieszkający za granicą oraz osoby polskiego pochodzenia, kończący edukację średnią za granicą coraz częściej zainteresowani są związaniem swojej zawodowej przyszłości z Polską, czego pierwszym etapem jest podjęcie w kraju studiów (tak w języku polskim, jak i angielskim). Ta cenna dla polskich uczelni grupa docelowa nie była dotychczas objęta wystarczającym wsparciem w szeroko zakrojonych działaniach na rzecz umiędzynarodowienia polskiej nauki. Z uwagi na ograniczenia administracyjne oraz trudności w skorelowaniu kalendarza rekrutacji na polskie uczelnie z systemem kształcenia w innych krajach, osoby takie ostatecznie rzadko decydują się na kontynuowanie edukacji w Polsce, wybierając uczelnie w innych krajach europejskich (np. kraje Beneluksu, kraje skandynawskie), uwzględniających w swoich modelach rekrutacyjnych różnice w kalendarzach systemów edukacyjnych. Z kolei oferta powrotów dla osób aktywnych zawodowo musi zostać w większym stopniu sprofilowana i uwzględniać dedykowane programy, powstające w dialogu z poszczególnymi grupami zawodowymi czy środowiskami.

 

1. kwestie ogólne 

 

• rozpoznanie potrzeb poszczególnych grup docelowych oraz zaproponowanie systemu ułatwień i zachęt do powrotu 
• położenie nacisku na rozwój kontaktów z osobami polskiego pochodzenia i ich motywowanie do powrotów 
• usprawnienie polityki informacyjnej, m.in. w sprawach podatkowych i emerytalnych, w tym w zakresie już istniejących instrumentów wspierających polskich obywateli w procesie reemigracji (np. portal „Powroty” www.powroty.gov.pl)
• wykorzystanie sieci mediów polonijnych do identyfikacji barier oraz potrzeb osób rozważających powrót do Polski, aby lepiej dostosować politykę powrotów do ich oczekiwań.

 

2. mobilność zawodowa 

 

• zaproponowanie systemu ułatwień i zachęt do powrotu, uwzględniającego zarówno ułatwienia administracyjne, w tym podatkowe, jak i instrumenty wspierające integrację w nowych warunkach, w tym dla członków rodziny 
• stworzenie programu utrzymywania stałego kontaktu z obywatelami polskimi studiującymi za granicą wraz z systemem zachęt do powrotu do kraju po zakończeniu edukacji wyższej za granicą 
• oferowanie, w tym we współpracy z sektorem prywatnym, staży zawodowych osobom polskiego pochodzenia wchodzącym na rynek zawodowy, które rozważają podjęcie aktywności profesjonalnej w Polsce jako elementu inicjowania ich możliwego trwałego lub czasowego powrotu do kraju
• promowanie wsparcia udzielanego przez urzędy pracy m.in. w zakresie doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy, jak również wsparcia finansowego przy tworzeniu miejsc pracy (np. grant na pracę zdalną czy bon na zasiedlenie), czy zakładania działalności gospodarczej
• zawieranie dwustronnych umów o zabezpieczeniu społecznym, które ograniczają ryzyko negatywnych konsekwencji przeniesienia miejsca zamieszkania lub zatrudnienia do Polski dla sytuacji danej osoby w zakresie zabezpieczenia społecznego (podlegania ustawodawstwu właściwemu, nabywania praw do świadczeń i ich wypłaty)
• modernizacja i usprawnienie procedur administracyjnych związanych z uznawaniem kwalifikacji zawodowych dla osób polskiego pochodzenia, chcących wykonywać w Polsce zawód regulowany, w szczególności w odniesieniu do zawodów medycznych, zwłaszcza dla osób, które nabyły kwalifikacje poza obszarem UE

 

3. kształcenie akademickie 

• stwarzanie młodzieży polskiego pochodzenia możliwości odbycia studiów w Polsce oraz poprawy znajomości języka polskiego 
• w dialogu z polskimi uczelniami wyższymi i przy poszanowaniu autonomii ich funkcjonowania podjęcie próby lepszego skorelowania kalendarza rekrutacji na polskie uczelnie wyższe z systemem edukacyjnym w innych krajach, w celu umożliwienia osobom polskiego pochodzenia, kończącym edukację średnią za granicą, aplikowanie o przyjęcie na studia w Polsce, bez konieczności oczekiwania na kolejny cykl rekrutacyjny 
• dążenie do objęcia wszystkich studentów studiujących na kierunkach z wykładowym językiem angielskim kursami nauki bądź doskonalenia języka polskiego w celu lepszej ich integracji oraz zwiększenia szans na rozpoczęcie przez nich pracy zawodowej w Polsce po zakończeniu studiów, rozpoczęcie dyskusji z uczelniami wyższymi na temat modelu finansowania takich kursów 
• kontynuowanie wsparcia dla młodzieży polonijnej podejmującej kształcenie na studiach w Polsce poprzez wsparcie stypendialne oraz zapewnienie kursów przygotowujących do studiów w języku polskim (program Anders NAWA, program Kursy Przygotowawcze NAWA) 

 

4. mobilność naukowa 

 

• wsparcie dla naukowców polskiego pochodzenia wracających do Polski po okresie pracy naukowej za granicą: rozwijanie i wzrost finansowania programów grantowych skierowanych do tej grupy naukowców, umożliwiających stabilne zatrudnienie w polskiej jednostce szkolnictwa wyższego i nauki oraz samodzielność naukową (np. Polskie Powroty NAWA)
• działania komunikacyjne, wizerunkowe i networkingowe skierowane do naukowców polskiego pochodzenia pracujących za granicą, którzy nie planują aktualnie powrotu do Polski, ale stanowią potencjał w rozwijaniu międzynarodowej współpracy naukowej

 

Jednostki odpowiedzialne:  Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

 

3. Edukacja obywatelska

Kontekst:  Społeczności polonijne, które z jednej strony pozostają silnie związane z Polską, z drugiej zaś są dobrze zintegrowane i zaangażowane w sprawy kraju aktualnego zamieszkania, w tym zwłaszcza swoich lokalnych wspólnot, są najbardziej pożądane z punktu widzenia polskich interesów.. Kształtowanie postaw prospołecznych oraz promowanie zaangażowania w sprawy życia publicznego i politycznego kraju zamieszkania pozwoli w dłuższej perspektywie na stworzenie globalnej sieci liderów lokalnych, którzy jednocześnie związani będą z krajem pochodzenia, a co za tym idzie skłonni do promowania polskiej perspektywy oraz polskich priorytetów politycznych.

 

• kreowanie oraz wzmacnianie postaw prospołecznych wśród członków polskiej społeczności na świecie, promowanie zaangażowania w działalność społeczną oraz publiczną nakierowaną nie tylko na współpracę z Polską, ale również na aktywność w kraju zamieszkania oraz we wspólnocie lokalnej, przez co możliwe będzie uzyskanie dwukierunkowej integracji w kraju zamieszkania przy utrzymaniu związków z Polską
• stworzenie programu oraz realizacja projektów z zakresu szeroko pojętej edukacji obywatelskiej, skierowanych do grupy polonijnych liderów, nakierowanych na zwiększenie ich zaangażowania w życie społeczne i polityczne kraju zamieszkania
• ułatwienie dostępu do treści edukacyjnych w mediach polonijnych poprzez wsparcie finansowe i organizacyjne dla projektów medialnych związanych z edukacją obywatelską, zgodnie z polityką i przy współpracy z Ministerstwem Edukacji 
• wypracowanie programu edukacji obywatelskiej skierowanego do grupy polonijnych liderów zawierający w szczególności treści z zakresu edukacji konstytucyjnej, tj. edukacji na temat zasad i wartości demokratycznych wynikających z Konstytucji RP; środowiska polonijne powinny mieć zapewnioną możliwość dostępu i poznawania postanowień Konstytucji RP w celu zwiększenia świadomości i wiedzy w odniesieniu do przysługujących im praw i wolności obywatelskich, wynikających także z wiążących Polskę zobowiązań międzynarodowych

 

Jednostki odpowiedzialne:  Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Spraw Zagranicznych we współpracy z Ministerstwem Edukacji oraz Ministrą ds. Społeczeństwa Obywatelskiego, Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych

 

4. Finasowanie działalności polonijnej 

 

Kontekst: Wiele krajów, zwłaszcza europejskich, udostępnia organizacjom społeczeństwa obywatelskiego środki i fundusze na prowadzenie działalności programowej. Po środki te organizacje i stowarzyszenia polonijne sięgają sporadycznie, pomimo że spełniają formalne przesłanki kwalifikujące je do starania się o te formy finansowego wsparcia. Przyczyny takiego stanu rzeczy są różnorakie (brak wiedzy o takich możliwościach, brak kreatywności i inicjatywy, nadmierne uzależnienie od polskich środków budżetowych) i często niesie negatywne konsekwencje z punktu widzenia postrzegania i roli Polonii. Należy zmobilizować oraz wesprzeć środowiska polonijne w poszukiwaniu lokalnych możliwości finasowania aktywności, wykorzystania lokalnych partnerstw i instrumentów prywatnego sponsoringu, jak również promowania wolontariatu oraz pozycjonować polskie środki budżetowe jako uzupełniające wobec ww. źródeł finasowania.

 

• przegląd możliwości finansowania aktywności polonijnej, dostępnych w różnych krajach, w celu uniezależniania jej od polskich środków budżetowych, stworzenie bazy informacyjnej dotyczącej finansowania działalności polonijnej, rozpowszechnianie wśród organizacji i podmiotów polonijnych informacji o alternatywnych źródłach finansowania 
• budowa zdolności organizacji polonijnych w zakresie pozyskiwania dostępnych lokalnie środków finansowych, budowania partnerstw oraz pozyskiwania prywatnego sponsoringu
• opracowanie harmonogramu oraz zasad stopniowego odchodzenia od finasowania działalności organizacji polonijnych w miejscach, gdzie istnieją lokalne możliwości, stworzenie wytycznych w zakresie finansowania organizacji polonijnych w zależności od dostępności lokalnych środków finansowych i przy uwzględnianiu innych form partnerstw z podmiotami lokalnymi i krajowymi 
• uproszczenie procedur konkursowych oraz poprawa ich przejrzystości, wprowadzenie lepszej koordynacji na etapie planowania postępowań 
• stworzenie dedykowanych programów grantowych dla mediów polonijnych, w ciągu całego roku, umożliwiających finansowanie projektów informacyjnych, edukacyjnych i kulturalnych ad hoc

 

Jednostki odpowiedzialne:  Ministerstwo Spraw Zagranicznych we współpracy z właściwymi resortami i instytucjami państwowymi oraz Senatem RP

 

5. Działania na rzecz podtrzymania tożsamości, więzi z krajem oraz zachowania dziedzictwa kulturowego 

 

Kontekst:  Organizacje polonijne i emigracyjne odgrywają kluczową rolę w zakresie podtrzymywania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą, kontynuując w ramach lokalnych społeczności polonijnych polskie tradycje i zwyczaje, zapewniając dostęp do polskiej kultury, w tym poprzez utrzymywanie stosownej infrastruktury oraz sprawując opiekę nad materialnymi obiektami polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą oraz polskimi miejscami pamięci.

 

• przygotowanie i stała aktualizacja narzędzia przeznaczonego do monitorowania i mapowania rozmieszczenia polskiej obecności na świecie, zmian zachodzących w strukturze Polonii oraz w dynamice migracji Polaków i osób polskiego pochodzenia 
• współpraca z organizacjami polonijnymi, które w odpowiedzi na potrzeby lokalnych społeczności polonijnych oraz z uwagi na atrakcyjność Polski jako kraju pochodzenia angażują się w opiekę nad obiektami polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą, polskimi miejscami pamięci oraz związanymi z nimi historycznymi faktami, wydarzeniami i postaciami oraz w podtrzymanie polskiego dziedzictwa kulturowego, w tym poprzez wspieranie utrzymania międzypokoleniowej ciągłości działań tych organizacji 
• wspieranie „sukcesorów” tj. pokolenia dzieci i wnuków, którzy – nie tylko lokalnie – deklarują wolę podtrzymywania polskiej tradycji i konkretnych aktywności w zakresie polityki historycznej 
• opieka nad polskimi miejscami pamięci narodowej, w szczególności cmentarzami wojennymi oraz prowadzenie działalności edukacyjno-patriotycznej i odznaczeniowej, w szczególności wobec Polaków i osób polskiego pochodzenia zamieszkałych na Wschodzie

• wspieranie polskich instytucji emigracyjnych i polonijnych prowadzących działalność w zakresie nauki, kultury, ochrony i upowszechniania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą, posiadających zbiory o istotnym znaczeniu dla polskiego dziedzictwa kulturowego, w szczególności muzeów, archiwów i bibliotek emigracyjnych
• wspieranie działań i tworzenie oraz prowadzenie mechanizmów wsparcia finansowego na rzecz ochrony oraz zachowania polskiego dziedzictwa kulturowego znajdującego się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, przy jednoczesnym popularyzowaniu wiedzy na temat tej spuścizny kulturowej, obejmującej dziedzictwo wytworzone, zgromadzone lub przechowywane przez organizacje polonijne i emigracyjne
• dokumentowanie, inwentaryzacja i konserwacja znajdujących się za granicą zabytków kultury polskiej i z Polską związanych 
• popularyzacja znajdujących się poza granicami kraju zbiorów i kolekcji cennych dla polskiego dziedzictwa narodowego
• wspieranie działań mających na celu upamiętnianie wybitnych osób lub zdarzeń historycznych związanych z polskim dziedzictwem kulturowym za granicą
• wspieranie zaangażowania społecznego w ochronę materialnych obiektów polskiego dziedzictwa kulturowego pozostającego poza granicami kraju
• kontynuacja wsparcia w zakresie utrzymania infrastruktury polonijnej w miejscach, w których istnieje realne zapotrzebowanie społeczności polonijnej na działalność wymagającą dedykowanej dla niej infrastruktury bądź w których istnieją organizacje dysponujące zbiorami cennymi dla polskiego dziedzictwa kulturowego ze względów naukowych, historycznych lub artystycznych, kierowanie polskich środków budżetowych na wsparcie infrastrukturalne wyłącznie w sytuacji, gdy jej użytkowane na cele społeczności polonijnej zostanie zagwarantowane na odpowiednio długi okres (w przypadku inwestycji budowlanych min. 20-letni)
• organizowanie wydarzeń kulturalnych promujących polskie dziedzictwo za granicą, przy współpracy z mediami polonijnymi w celu zwiększenia zasięgu i zaangażowania społeczności, w szczególności młodej Polonii

 

Jednostki odpowiedzialne:  Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wraz z instytucjami nadzorowanymi: Narodowym Instytutem Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika” oraz Instytutem Biblioteka Polska w Paryżu, Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych we współdziałaniu z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, IPN, w koordynacji z Senatem RP

 

6. Wsparcie społeczno – humanitarne 

 

Kontekst: Naturalne procesy demograficzne z jednej strony, z drugiej zaś nasilające się problemy społeczne sprawiają, że na znaczeniu zyskiwać muszą projekty polonijne o charakterze humanitarnym. Procesy demograficzne, ale też konflikty i wyzwania polityczne wpływają na fundamentalną zmianę struktury polskiej diaspory na Wchodzie poprzez starzenie się tej grupy, która często pozbawiona jest dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej, leków, rehabilitacji czy innych świadczeń medycznych. Odpływ najbardziej mobilnych ludzi młodych powoduje dodatkowo osamotnienie i faktyczne wykluczenie osób starszych, często żyjących w ośrodkach wiejskich, gdzie usługi medyczne czy innego rodzaju wsparcie są słabiej dostępne.  Jednocześnie w niektórych krajach Europy Zachodniej (duże skupiska miejskie w RFN, Wielkiej Brytanii, Irlandii, krajach Beneluksu czy we Włoszech) zaczyna narastać problem bezdomności i wykluczenia osób posiadających polskie obywatelstwo. Wielokrotnie jest on wynikiem porażki zawodowej podczas emigracji, co z kolei wiąże się z niechęcią do powrotu do kraju.

 

• opracowanie nowych instrumentów wsparcia i pomocy osobom polskiego pochodzenia doświadczających ubóstwa i wykluczenia, w szczególności działań o charakterze humanitarnym (opieka medyczna i psychologiczna, rehabilitacja, pomoc żywnościowa)
• wykorzystanie mediów polonijnych jako platformy do informowania o dostępnych programach wsparcia dla osób polskiego pochodzenia, w tym pomocy humanitarnej, medycznej, psychologicznej i rehabilitacyjnej
• monitorowanie sytuacji wykluczonych społecznie Polaków zamieszkujących za granicą, ze szczególnym uwzględnieniem osób w kryzysie bezdomności, w tym bezdomności długotrwałej, przygotowanie kompleksowej reakcji państwa, w sytuacji, gdy zjawiska takie nabierają masowego wymiaru, w tym w zakresie potencjalnego powrotu do Polski
• przeciwdziałanie porwaniom rodzicielskim oraz upowszechnianie informacji o wsparciu, jakie może uzyskać rodzic w przypadku przemocy w rodzinie (sposobem: edukacja społeczna i sprawny system sądowy w zakresie realizacji postanowień Konwencji haskiej); w zakresie edukacji, tj. informowania rodziców o konsekwencjach uprowadzenia dziecka (potencjalnych rodziców uprowadzających) oraz procedurze powrotu do kraju pochodzenia (dla rodziców pozostawionych) celowe rozpowszechnienie broszury informacyjnej INFORMACJA O SPOSOBIE ZŁOŻENIA WNIOSKU O POWRÓT DZIECKA UPROWADZONEGO ZA GRANICĘ ORAZ WNIOSKU O KONTAKTY 
• zapewnianie materialnego wsparcia i należnego szacunku polskim kombatantom, działaczom antykomunistycznej opozycji i osobom represjonowanym z zagranicy oraz realizacja programów upamiętniających walki Polaków o niepodległość i ofiary represji reżimów totalitarnych

 

Jednostki odpowiedzialne:  Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, w koordynacji z Senatem RP, Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

7. Aktywizowanie Polonii i Polaków za granicą do udziału w wyjazdach turystycznych do Polski, mających na celu zwiększenie ruchu turystycznego 

 

Kontekst:  Polonia i Polacy zamieszkający poza granicami kraju są naturalnymi ambasadorami Polski, którzy mogą przekazywać informacje o atrakcyjności turystycznej Polski i możliwościach podróżowania do niej.

• intensyfikacja współpracy Zagranicznych Ośrodków Polskiej Organizacji Turystycznej (ZOPOT) z ambasadami i konsulatami, Instytutami Polskimi, towarzystwami przyjaźni oraz organizacjami i stowarzyszeniami polonijnymi w celu budowy pozytywnego wizerunku Polski poprzez dotarcie z informacją o atrakcjach turystycznych do Polonii i Polaków mieszkających za granicą 
• zwiększenie możliwości dotarcia z komunikatem promocyjnym adresowanym do środowisk polonijnych w postaci współorganizacji i współfinansowania organizacji wystaw, stoisk, prezentacji, reklamy w mediach skierowanych do Polonii i Polaków mieszkających za granicą
• tworzenie kampanii promocyjnych w mediach polonijnych w celu realizacji dedykowanych treści (artykułów, reportaży, audycji radiowych, programów telewizyjnych i podcastów), które prezentują atrakcje turystyczne Polski oraz mniej znane regiony o dużym potencjale turystycznym

 

Jednostki odpowiedzialne:  Polska Organizacja Turystyczna, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego,  Ministerstwo Spraw Zagranicznych w koordynacji z Senatem RP

Proponowane zmiany legislacyjne

1. Ustawa o Karcie Polaka – przegląd przepisów pod kątem wyeliminowania przypadków nadużyć w procesie przyznawania Kart Polaka, w szczególności polegających na posługiwaniu się przez wnioskodawców sfałszowanymi dokumentami potwierdzającymi polskie pochodzenie. Jako, że Karta w ostatnich latach służy w dużej mierze legalnej migracji do Polski zmiany powinny obejmować m.in. zniesienie przepisów dotyczących kryterium aktywności w organizacjach polonijnych na rzecz znajomości języka i kultury polskiej. Niezbędne jest też uszczelnienie systemu wydawania ww. dokumentu i zapobieganie wyłudzeniom. Analizy wymaga również zakres i sposób przyznawania wsparcia kierowanego do posiadaczy Karty Polaka osiedlających się w Rzeczypospolitej Polskiej.

 

2. Ustawa o repatriacji – przegląd toczących się postępowań repatriacyjnych pod kątem ich przyspieszenia, w tym określenia – z uwzględnieniem uwarunkowań budżetowych – dostępnych możliwości i terminu zakończenia rozpoczętych procedur, a także przyjęcia wniosków od osób zainteresowanych jeszcze ich złożeniem. W kontekście postępujących zmian demograficznych (kurczenie się pierwotnej, docelowej grupy beneficjentów ustawy), kulturowo-społecznych oraz znaczącego spadku liczby składanych wniosków repatriacyjnych rewizja przepisów ustawowych powinna zostać przeprowadzona pod kątem zdefiniowania i określenia kręgu osób uprawnionych do repatriacji (tak pod kątem kryteriów geograficznych, jak i podmiotów) oraz - tak jak w przypadku ustawy o Karcie Polaka - zapobiegania nadużyciom i oszustwom. 

3. Ustawa o obywatelstwie – w kontekście szerszej nowelizacji ustawy o obywatelstwie, zapowiedzianej w ramach realizacji Strategii migracyjnej, przewiduje się odejście od bardzo liberalnych zasad nabywania obywatelstwa polskiego. Z uwagi na fakt, że Polska stała się w ostatnich latach atrakcyjnym celem migracji dla obywateli państw trzecich, uznanie za obywatela polskiego powinno wiązać się z potwierdzeniem, że cudzoziemiec jest zintegrowany ze społeczeństwem polskim, w tym wykazuje się odpowiednią znajomością języka polskiego.

Harmonogram i ramy realizacji strategii

Koordynujące politykę polonijną Ministerstwo Spraw Zagranicznych zapewni operacyjne wdrażanie celów i założeń strategii. Koordynacja będzie realizowana poprzez uzgodnienia na forum Międzyresortowego Zespołu do Spraw Polonii i Polaków oraz współpracę z Komisją Łączności z Polonią i Polakami za Granicą  Sejmu i Komisją Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą Senatu. 

Monitorowanie wdrażania Strategii będzie odbywać się w drodze cyklicznych przeglądów podejmowanych działań (dwa razy do roku) oraz dorocznego raportowania w IV kwartale lat 2025-2030 przez instytucje uczestniczące w pracach Międzyresortowego Zespołu, to jest: resorty spraw zagranicznych, obrony narodowej, sprawiedliwości, finansów, rodziny i polityki społecznej, infrastruktury, sportu i turystyki, edukacji narodowej, rozwoju i technologii, spraw wewnętrznych i administracji, nauki i szkolnictwa wyższego oraz kultury i dziedzictwa narodowego, jak również Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Prezesa Główny Urzędu Statystycznego. 

W 2027 roku planowane jest dokonanie śródokresowej analizy ogólnych uwarunkowań oraz oceny realizacji niniejszej strategii. Przegląd implementacyjny powinien sformułować wnioski odnośnie efektywności polityki polonijnej rządu oraz jej dalszych celów.